غار اسرارآمیز چهار طبقه - فیس راز

غار اسرارآمیز چهار طبقه

نویسنده: لیلا حسین زاده

غار کرفتو باستانی ترین غار کشورمان است که بخش هایی از آن دست کن است

750 متر طول دارد و بخش هایی از آن هنوز ناشناخته است. از روی آثار و اشیای تاریخی به دست آمده از آن، قدمتش را به دوران سوم زمین شناسی نسبت می دهند. اتاق های تودرتویی که در این غار چهار طبقه ساخته شده، همگی دست کن هستند و به وسیله راهروهایی به هم متصلند. درباره غار کرفتو صحبت می کنیم؛ غار تاریخی و بی نظیری که تا به امروز شرق شناسان متعددی مثل دمرگان، راولینسون، کرپورتر، استین، خانیکف و فون گال از آن بازدید کرده و درباره شگفتی هایش نوشته اند.

برای دیدن غار زیبای کرفتو باید به 77 کیلومتری شمال شهر دیواندره در سنندج بروید. غار دست کن کرفتو در میان غارهای دست کن دنیا به خاطر نوع معماری خاصی که دارد، شهرتی دنیای دارد. با اینکه دهانه غار تا حدی تخریب شده است؛ اما به راحتی می توانید در اتاق های در و پنجره دار 2 در 5/ 2 متری آن، قدم بزنید و از دیدنی معماری عجیب و غریبش لذت ببرید. جنس این غار از آهک نرم و طبیعی است. همین نرمی آهک باعث شده تا مردمی که قرن ها پیش در این غار زندگی می کردند، به راحتی با ابزارهای ابتدایی که در اختیار داشتند، دیوار و سقف غار را بکنند و جلو بروند. اگر از بیرون غار به آن نگاه کنید، غار کرفتو را به شکل مستطیلی با اضلاع نامنظم و برآمده ای می بینید که روی آن حفره های سیاه رنگی دیده می گردد. این حفره های مربع شکل همان اتاق های آهکی هستند که در غار ساخته شده اند. نورگیر خوبی هم دارند. ساکنان سابق کرفتو، با ساختن این پنجره ها یک تیر و دونشان زده اند؛ چون با این کار هم از دیدنی ارتفاعات لذت می بردند و هم هوای تازه وارد اتاق هایشان می شد.

معماری پیشرفته

صابر وفایی، کارشناس ارشد میراث فرهنگی کردستان درباره معماری خاص غار کرفتو توضیح می دهد: در بحث معماری و نوع ساخت در این غار، ما دو نوع معماری داریم؛ یکی به شکل معماری فضای باز که معمار از فضای باز و گسترده برای ساخت بنا استفاده می کند، مثل تخت جمشید و پاسارگارد که خب فضا باز است و معمار به راحتی در آن ساخت و ساز کرده. اما در معماری دست کن یا صخره کن، ماجرا به این شکل نیست؛ چون فضای محدود و کمی برای ساخت و ساز وجود دارد. معماران آن روزگار از همین فضای محدودی که در اختیار داشتند؛ برای ساختن اتاق، راهرو، دهلیز و دالان ها استفاده کرده اند. به این ترتیب که معمار از یک نقطه محدود شروع می کرد تا بتواند اتاقی درست کند. البته استفاده از معماری دست کن منحصر به چیزهایی که گفتیم نمی گردد و معماران از معماری دست کن در سینه کش کوه ها و ساخت گورها استفاده می کردند.

نقوش برجسته

دیدنی ترین و مجذوب کننده ترین قسمت این غار چهار طبقه، طبقه سوم آن است.

اگر داخل اتاق ها سرک بکشید و روی دیوارهایش را نگاه کنید، نقوش کنده شده ای از جانوران، گیاهان، چهره انسان و اشکال مختلف هندسی را خواهید دید.

این نقش برجسته ها و کنده کاری ها نشان می دهد که ساکنان این اتاق ها، حجاران ماهر و هنرمندی بوده اند؛ از نظر تاریخی، قدمت غار کرفتو به دوران ایلخانان بر می گردد. اما مساله اینجاست که ما در کنار نقش برجسته ها و کنده کاری هایی که در نتیجه حدس هایمان به دست آوردیم، با نقوشی روبرو شدیم که قدمتشان به دوره پیش از تاریخ انسان غار نشین هم بر می گردد. متاسفانه کنار این نقوش، ما نقش برجسته ای با طرح های چوپانی یا بدل می بینیم که کنار نقوش دیگر قرار گرفته و همین موضوع، معین قدمت را با مشکل روبرو کرده است.

کتیبه یونانی

از نقش و نگارهای روی دیوار غار کرفتو که بگذریم، به کتیبه ای بر می خوریم که در طبقه سوم غار خودنمایی می کند. گویا زمانی که سپاه بزرگ یونانی ها به کشورهای مختلف لشکر کشی کرده بودند، در جهت بازگشت به کشورشان، ایران را هم از یادگاری های خودشان بی نصیب نگذاشتند و در مدت کوتاهی که در این غار زندگی کرده اند، کتیبه ای ساختند و بر سر در ورودی یکی از اتاق های طبقه سوم نصب کرده و به یادگار گذاشتند: این کتیبه یونانی به الهه هراکلس منتسب است. هراکلس، یک الهه نیمه انسان، نیمه خدا و در واقع یک قهرمان اسطوره ای است که پس از طی مراحل دوازده گانه به مرحله خدایی رسیده. درست مثل رستم خودمان که هفت خوان را طی کرده است. روی این کتیبه نوشته: این خانه هراکلس است، هر کس در آن وارد گردد، در امان است. البته یک عده هم گفته اند که جمله روی کتیبه این معنی را می دهد: اینجا خانه هراکلس است و هیچ پلیدی ای در آن راه نیابد. وجود همین کتیبه باعث شد کارشناسان و باستان شناسان به این نتیجه برسند که احتمالا سلوکیان، که جانشینان بعد از اسکندر مقدونی محسوب می شوند، غار کرفتو را موقتاً به عنوان زیستگاهشان انتخاب کرده بودند تا بعد از تجدید قوا، به کشورشان برگردند.

عشق نافرجام

در مورد این غار دست کن، باستان شناسان و شرق شناسان مانند راولینسون، کرپورتر خانیکف و فول گال تحقیق های زیادی انجام داده اند. اما بومیان منطقه هم روایت های زیادی در مورد آن نقل می کنند. یکی از روایت ها که مردم منطقه سینه به سینه درباره کرفتو نقل کرده اند، در مورد پسری است که از غار کرفتو به عنوان دژ دفاعی اش استفاده کرده. طبق داستان های گفته شده، این پسر عاشق دختری می گردد. دختر و پسر دلباخته یکدیگر بودند. اما از بد روزگار حاکم وقت هم عاشق همان دختر می گردد و دخترک را به زور به عقد خود در می آورد. همین مساله باعث می گردد تا پسرک ناکام کینه حاکم را در دل بپروراند و تصمیم بگیرد با او مبارزه کند؛ به همین دلیل به غار کرفتو می رود و مبارزاتش را علیه حاکم زورگو از آنجا شروع می کند.

دریچه های مرگبار

با اینکه به راحتی می توانید در غار کرفتو قدم بزنید و مجبور نیستید مثل بعضی از غارهای دیگر از تجهیزات غارنوردی استفاده کنید؛ اما بخش هایی هم در آنجا هست که نمی توانید واردش بشوید؛ مثل راهروهای طبیعی ای که باید به شکل سینه خیز واردشان بشوید. غیر از این راهروها، حتی دریچه هایی هم وجود دارند که هم تنگ هستند و هم خیلی خطرناک. بنابراین عاقلانه نیست که گردشگری بخواهد وارد آن گردد. گفته می گردد از حدود 70 سال به این طرف این بخش ها ریزشی نداشته اند؛ به همین دلیل هر آن ممکن است فرو بریزند. حالا اگر گردشگری محض کنجکاوی وارد این بخش ها گردد، ممکن است آهک ها سست شوند و ریزش کنند، برای همین اگر سری به این غار زدید، هرگز فکر وارد شدن به بخش های کاوش نشده غار را نکنید.

منبع:نشریه همشهری سرنخ شماره 97

/ج

منبع: راسخون