صندلی جوامع محلی در گردشگری روستایی - فیس راز

امروزه یکی از راهکارهایی که برای ایجاد معیشت پایدار مطرح است،بحث استفاده از توانمندیهای محیطی جوامع روستایی برای بومگردی و اکوتوریسم است.

به گواه آمار UNWTO (سازمان جهانی توریستی)، کشورهای پیشرفته فرانسه، اسپانیا، ایالات متحده آمریکا، چین و ایتالیا، رتبه نخست در جذب توریست و به تبع آن بیشترین عایدی را در میان سایر کشورها از صنعت توریستی به خود اختصاص داده اند. توریستی در این جوامع در انواع گوناگون رواج دارد لذا شناسایی ظرفیت های منطقه ها جاذب توریست، در اولویت فرآیند رونق صنعت سبز توریستی است.

در کشور ما هم از سال ها پیش این فرایند شروع و به اهمیت نقش توریستی در رونق مالی هم در سطح برنامه های توسعه ملی و هم در چشم اندازهای استانی توجه بسیار شده است. شواهد میدانی، بیش از پیش، گویای موفقیت این نوع نگاه در توزیع ثروت و ایجاد سطح زندگی بهتر برای جوامع محلی ساکن در منطقه ها روستایی و یا کمتر پیشرفته در اثر اجرای برنامه های اقتصاد توریستی است.

امروزه یکی از راهکارهایی که برای ایجاد معیشت پایدار مطرح است، بحث استفاده از توانمندی های محیطی جوامع روستایی برای بوم گردی و اکوتوریسم است. در کشورهایی نظیر ایران که هنوز جمعیت زیادی در منطقه ها روستایی آن سکونت دارند این نوع توریستی به اسم یکی از شاخص های مهم توسعه پایدار تلقی می گردد و موجب هدایت سرمایه و توزیع ثروت از مراکز پرجمعیت و صنعتی به منطقه ها روستایی است.

یکی از موضوعات مهم توسعه، آمایش سرزمین است به گونه ای که انسان، طبیعت و دست ساخت های بشری، در تلفیق با یکدیگر موجب بهره وری مناسب توأمان منابع و حفاظت از آن ها برای نسل های آینده است.

توریستی روستایی کمترین اثر منفی بر محیط زیست و اجتماع محلی دارد و به وسیله افزایش آگاهی های عمومی و هم سودآوری و فرصت های عایدیی برای جوامع محلی، متضمن حفاظت و بازتولید منابع طبیعی و سرمایه های فرهنگی بومی و رواج بخشیدن به آن هاست. امروزه اغلب سازمان های بین المللی و ملی برنامه ریز و منادیِ فرهنگِ حفاظت از محیط زیست، بوم گردی را وسیله ای برای حفاظت از محیط زیست و توسعه منطقه ها دورافتاده قلمداد می نمایند. از این رو در انواع توریستی طبیعی و بوم گردی، طبیعت و آداب و رسوم مردم محلی، از ارکان اصلی به تعداد می آیند و احترام به آن ها توصیه شده است.

اقامتگاه های بوم گردی ضمن ارائه خدمات باکیفیت مشخص و قابل قبول به توریستان در محیط های طبیعی و روستایی باید کمترین آسیب را به محیط زیست اطراف اعم از طبیعی و فرهنگی وارد سازند. استفاده از روش های پایدار برای به دست آوردن آب مصرفی و کاهش مصرف آن (استفاده از شیرآلات مناسب)، به کار بردن سیستمی کارآمد برای دفع پسماندها و پسآب ها، رعایت اصول بهداشتی و پاکیزگی کلیه فضاها ازجمله پیش بینی حداقل دو چشمه سرویس بهداشتی و دو سرویس استحمام ویژه خانم ها و آقایان آن (وجود حداقل یک سرویس بهداشتی فرنگی) ازجمله اقداماتی است که باید در یک اقامتگاه بوم گردی در نظر گرفته گردد.

سیستم سرمایش و گرمایش اقامتگاه ها باید ضمن تأمین رفاه توریستان کمینه تأثیر منفی را بر محیط زیست منطقه داشته باشد. به همین منظور باید تلاش کرد که ضمن رعایت اصول و فرم های معماری بومی، با بهره بردن از اصول معماری آنان و دانش فنی روز، شاهد کمترین نشت حرارتی در ساختمان اقامتگاه باشیم. بعلاوه نورپردازی هم باید از نوعی انتخاب شوند که ضمن تأمین روشنایی مورد احتیاج توریستان، بیشینه صرفه جویی در مصرف انرژی را داشته و کمینه آلودگی نوری را در منطقه ایجاد نمایند.

اکوتوریسم و بوم گردی ها می تواند به وسیله بالا بردن سطح عایدیهای اهالی و ساکنان محلی موجد خدمات بهداشتی و آموزشی شده و به اشتغال زایی در صنعت توریستی بیفزاید که نتیجهٔ آن حفاظت از سرمایه های منطقه به وسیله جامعه محلی است. توریستی طبیعی (اکوتوریسم - بوم گردی) و توسعه می توانند در یک تعامل دوسویه با جوامع محلی به حصول پایداری منابع طبیعی و ایجاد معیشت پایدار بیانجامد.

گرچه منافع مالی حاصل از اکوتوریسم باید در سازوکاری مشخص میان مردم محلی، دولت ها و تشکل های حامی و حافظ منابع طبیعی تقسیم گردد. در این فرآیند یکی از موضوعات بسیار مهم، لزوم مشخص صندلی مناسب برای تشکل های محلی است تا فرایند پیشرفت و نیل به اهداف توسعه پایدار را تضمین نماید.

از این رو ضروری است اقامتگاه ها ضمن برگزاری برنامه های آموزشی درباره محیط های فرهنگی و طبیعی منطقه برای کارمندان و توریستان، با انجمن های محلی همکاری و با شرکت در برنامه های تحقیقاتی به توسعه پایدار منطقه یاری نمایند. پرواضح است که مشارکت جوامع محلی به همراه آموزش، نقش کلیدی در موفقیت و نتیجه گیری مطلوب خواهد داشت. چه بسا تجارب نشان داده که سرمایه گذاری ها و صرف وقت بسیار برای رونق توریستی در منطقه ای بسیار مستعد، به علت عدم آگاهی و فقدان آموزش های لازم و هم نبود مشارکت مؤثر اهالی، با شکست روبرو شده و یا در برترین حالت، بهره برداری از آن دچار مسائل و معضلات اجتماعی، مالی، فرهنگی و یا تخریب محیط زیست شده است.

درنتیجه منطقی است که اقامتگاه ها و تأسیسات توریستی در این نواحی دارای ویژگی هایی باشند تا علاوه بر بی احتیاجی از سرمایه های کلان و اتلاف وقت جهت احداث، احتیاجمند اشغال بیش از حد فضا (عموماً سرزمین های بکر طبیعی و یا روستایی) نباشند. لذا بوم آورد بودن مصالح و سازگاری تأسیسات و اقامتگاه های بوم گردی با طبیعت، اقلیم و معماری پیرامون علاوه بر ایجاد تجربه های خاص برای توریستان بسیار حائز اهمیت است.

کلیه اقامتگاه های بوم گردی ضمن رعایت اصول فنی و مهندسی که تضمین نماینده ایمنی ساکنان ساختمان ها هستند، می بایست با استفاده از مصالح بومی و بهره بردن از حداکثر دانش بومی و با هماهنگی کامل با محیط طبیعی و فرهنگی پیرامون خود احداث شوند و علاوه بر تأمین رفاه برای توریستان تلاش گردد که ایشان ضمن اقامت در اقامتگاه های بوم گردی فرصت آشنایی و درک فرهنگ منطقه را به دست آورند لذا علاوه بر ارائه بروشورها و اطلاعات مرتبط با طبیعت، فرهنگ بومی و صنایع دستی به وسیله راهنمایان توریست مجاز، طراحی داخلی و خارجی کلیه اقامتگاه های بوم گردی می بایست با رویکرد بهره برداری بیشینه از مبلمان و تجهیزات سنتی و صنایع دستی بومی صورت گیرد.

بعلاوه استفاده از پوشاک بومی ضمن رعایت اصول بهداشتی برای کارمندان اقامتگاه های بوم گردی یاری شایانی به نمایش فرهنگ پوششی و ارائه خوراک های بومی و محلی با توجه به رعایت ذائقه توریستان، معرف فرهنگ غذایی منطقه است. لزوم آشنایی کارمندان اقامتگاه های بوم گردی با یاری های اولیه و هدایت توریستان در مورد مخاطرات احتمالی موجود در منطقه هم از نکات مهمی است که باید در نظر گرفته گردد.

از آنجا که توریستی روستایی و اکوتوریسم درگونه های متفاوت قابلیت اجرا دارد لذا شناسایی و ارزیابی توانمندی های محیطی همانند آثار تاریخی و طبیعی، صنایع دستی، صید و ماهیگیری، کشاورزی و دام پروری، غذاها و آداب و رسوم و موسیقی بومی، کوهنوردی و طبیعت گردی، موجب انتخاب درست و برنامه ریزی بهینه در زمینه رونق و موفقیت توریستی خواهد بود و پرواضح است که هر یک از توانمندی های یادشده به شرط حضور و مشارکت جامعه محلی به منصه ظهور خواهد رسید و به پشتوانه خلاقیت و آموزش صحیح و هدفمند در قالب توسعه توریستی پایدار تجلی خواهد یافت.

یکی از خواص مهم بوم گردی ها مزیت مالی بودن آن هاست که در صورت عدم توجه لازم، توجیه مالی اماکن یادشده برای حضور توریستان از میان خواهد رفت. حضور و مداخله واسطه ها و دلالان املاک و امتیازات و مجوزها از مهم ترین دلایل غیرمالی شدن اقامتگاه های بوم گردی به ویژه در روستاها است.

سیاست گذاری و اولویت بخشی به اهالی برای اعطای مجوزها و یا طرح هایی با مشارکت ایشان، پشتیبانی های دولتی به وسیله معرفی و تبلیغات، ارائه تسهیلات فنی و اعتباری کم بهره، پذیرش املاک روستایی به اسم وثیقه به وسیله بانک های عامل ارائه نمایندهٔ تسهیلات، توزیع مناسب و کثرت تأسیسات توریستی و اقامتگاه های بوم گردی و بعلاوه حمایت های قانونی مسئولان محلی از ارائه دهندگان خدمات توریستی و توریستان از موارد مؤثر در ایجاد زمینه های لازم و حفظ مزیت های مالی این نوع توریستی است.

در نگاهی کلی توجه و برنامه ریزی برای ایجاد زیرساخت ها و تجمیع اعتبارات و هدفمندسازی هزینه های دولتی در روستاهای هدف توریستی به منظور رونق توریستی، ایجاد بهداشت و امنیت، اولویت دادن به احیای بناهای ارزشمند موجود در بافت های تاریخی روستایی برای ایجاد اقامتگاه های بوم گردی، ارائه آموزش و مشاوره به جوامع محلی برای مدیریت اقامتگاه ها و بازاریابی، مشارکت دادن نهادهای اجتماعی محلی و شوراهای روستاهای هدف توریستی در برنامه ریزی و نظارت بر اقامتگاه های بوم گردی، ایجاد شبکه میان خدمات دهندگان محلی و دفاتر خدمات توریستی در سطوح محلی ملی و بین المللی از لوازم موفقیت و دستیابی به اهداف و چشم اندازهای مورد نظر در ایجاد اقامتگاه های بوم گردی و اکوتوریسم خواهد بود.