دروغ ها و واقعیت فرونشست زمین در ایران - فیس راز

به گزارش آفتاب یزد، نشست زمین باعث ایجاد شکاف های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله های چاه، خرابی ساختمان ها و لوله زایی چاه ها می شود. لوله زایی به پدیده ای گفته می شود که در آن به دلیل نشست زمین قسمتی از لوله چاه به خارج از سطح زمین رانده می شود. به تازگی بحث فرونشست زمین در ایران بسیار داغ شده است و عده ای نسبت به فرونشست و پیامد های ناشی از آن هشدار می دهند. متاسفانه در این میان بعضی با نظرات غیرکارشناسی موجب انتقال پیام اشتباه می شوند. برای مثال اخیرا روزنامه همشهری در کلیپی با عنوان هولناک؛ همچون فرونشست زمین در ورامین به موضوع فرونشست زمین پرداخته است. در این کلیپ به این موضوع اشاره شده است که زمین در منطقه ورامین در سال حدود شصت سانتی متر فرونشست دارد.

در بخشی از این کلیپ مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله به این موضوع اشاره می کند: ترک های به وجود آمده در این منطقه می تواند بسیار خطرناک باشد.

تشدید مسئله خشکسالی در سال آبی 1400 - 1399 و 1401 موجب شده است که فشار بیشتری به آب های زیرزمینی وارد شود، چون بیشتر آب برای تامین آب شرب استفاده شده است یک میزان فشاری که به آب های زیرزمینی از طریق چاه ها وارد می شود بیشتر شده است و این مسئله موجب تشدید فرونشست در سال های پیش رو خواهد شد.

از سال 1398 لغایت 1400 میزان فرونشست در بعضی از نقاط دشت ورامین به 40 تا 54 سانتی متر در سال میزان گیری شده است که این رکورد از بیشترین میزان فرونشستی است که در ایران ثبت شده است. من معتقد هستم که ما هنوز آثار تشدید فشار بر آب های زیرزمینی را ندیده ایم...

در دنیا ما استانداردی برای فرونشست نداریم

مهدی معتق استاد مرکز علوم و تحقیقات زمین و دانشگاه لایبینیتز هانوفر آلمان در این خصوص به ما گفت: در این مدت یکسری گزاره های غلطی درباره فرونشست زمین در جامعه مطبوعاتی و علمی ایران گفته شده و رواج پیدا کرده است. من سعی می کنم به چند مورد از این موارد اشاره کنم. اینکه می گویند در دنیا استاندارد فرونشست 4 میلی متر است و در ایران میزان فرونشست چند برابر استاندارد دنیای است کلا غلط است، زیرا در دنیا ما استانداردی برای فرونشست نداریم.

برای مثال در کشوری مانند هلند که به خاطر بالا آمدن سطح آب دریا ها در معرض سیل قرار گرفته است حتی یک میلی متر فرونشست به علل مختلف می تواند میلیارد ها دلار خسارت اقتصادی به جای گذارد. ولی در وسط یک منطقه کشاورزی در کالیفرنیا 60 سانتی متر در سال هم فرونشست زمین وجود دارد، منتها، چون ساختمان و تاسیساتی در کنار آن منطقه نیست آن میزان فرونشست خطر و ریسک بالایی برای زندگی مردم ندارد.

البته فرونشست زمین در یک منطقه کشاوزی صرف اینکه ریسک بالایی برای زندگی مردم ندارد را نباید نادیده گرفت. چون صرف نظر از میزان آن که خواه پنج سانتی متر باشد یا شصت سانتیمتر، چنین فرونشستی بصورت غیر مستقیم، پیامدی برای از بین رفتن و نابودی آب های زیرزمینی دارد که می تواند در نهایت امنیت آبی یک سرزمین را تحت تاثیر قرار بدهد. به عنوان مثال در منطقه میناب در جنوب یا دامنه در اصفهان میزان فرونشست بسیار کمتر از رفسنجان است، اما تبعات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی آن ها وحشتناک است.

در منطقه ورامین عمده فرونشست زیر 20 سانتی متر در سال بوده است

وی ادامه داد: از سوی دیگر در ورامین که گفته شده است این منطقه حدود 60 سانتی متر در سال فرونشست دارد و این رکورد است این مسلما گزاره غلطی است. بحث فرونشست بحث مسابقات دو ومیدانی نیست. ما در دنیا منطقه های را داریم که در سال 60 سانتی متر فرونشست دارند، اما در منطقه کشاورزی ورامین عمده فرونشست در دو دهه گذشته زیر 20 سانتی متر در سال بوده است.

اما یک مسئله ای که در ورامین وجود دارد این است که یکسری زیر ساخت ها مانند خط راه آهن و آزادراه در محدوده فرونشست توسعه داده شده می گذرد که این مسئله جای نگرانی دارد وموضوع باید مورد توجه قرار بگیرد که خطراتی را برای این شریان های حمل و نقل و جان مردم ایجاد نکند. اگر در این منطقه های که تحت فرونشست هستند ساخت و سازی صورت بگیرد مسلما می تواند خطرات زیادی در آن منطقه ایجاد کند، زیرا این منطقه ها پتانسیل خطر را دارند.

زاینده رود تنها یک پازل کوچکی در مسئله فرونشست اصفهان

وی در ادامه شرح داد: گزاره غلط دیگر آن است که می گویند که اگر آب زاینده رود جاری شود مشکل فرونشست اصفهان حل می شود در صورتی که اینگونه نیست. جاری شدن آب زاینده رود قطعا پدیده مبارکی است به این دلیل که از منظر زمین شناسی یکی از منطقه های که همیشه در آن می تواند نفوذ پذیری آب صورت بگیرد همین کنار رودخانه ها ست. یعنی وقتی رودی جاری باشد مسلما منطقه ها اطراف آن می تواند بستری برای نفوذپذیری آب باشد که یک میزانی هم کمک به تغذیه سفره آب زیرزمینی میکند.

ولی وقتی رودی جریان نداشته باشد سفره آب زیرزمینی هم یکی از منابع طبیعی تغذیه خود را از دست می دهد ودر نتیجه فشار برای برداشت آب از آن می تواند باعث فرونشست شود. اما مسئله فرونشست اصفهان چیزی فراتر از جاری شدن رود زاینده رود است. یعنی دلیلی وجود ندارد که اگر روزی زاینده رود جاری شد مسئله فرونشست اصفهان هم حل شود. مسئله فرونشست اصفهان مسئله ای به مراتب وسیع تر از مسئله جاری شدن زاینده رود است و نیاز به یکسری اقدامات جامع تری دارد که این زاینده رود تنها یک پازل کوچکی در مسئله فرونشست اصفهان است.

حدود 17 هزار و 500 کیلومتر مربع منطقه فرونشست

وی در آخر گفت: عمده فرونشست در تمام دشت های ایران به خاطر فشار بیش از حدی بوده است که در 4 دهه اخیر بر روی منابع آب زیرزمینی به خاطر توسعه کشاورزی و صنعتی وارد شده است. نتایج مطالعاتی که در این باره اجرا شده است نشان می دهد در قسمت ایران مرکزی بیش از 17 هزار کیلومتر مربع منطقه فرونشست وجود دارد. بیشترین منطقه ها فرونشست ایران هم در همان منطقه ها ایران مرکزی قرار گرفته اند مثل تهران، کرج، قزوین، قم، یزد، اصفهان، کرمان، رفسنجان، فارس و.

متاسفانه در نواحی کاسپین و دریای خزر هم فرونشست وجود دارد به عنوان مثال علی رغم بارش مناسب در نواحی جنوبی دریای خزر به دلیل همین فشار مضاعف بر منابع آب زیرزمینی دشت گرگان دچار فرونشست هشدار آمیزی شده است. این مسئله متاسفانه به دلیل مدیریت ناکارآمد منابع آبی در سراسر ایران وجود دارد، منتها باید توجه شود فقط دیگرمحدود به منطقه ها کشاورزی نیست و رفته رفته بسکمک از زیر ساخت ها مانند فرودگاه های کشور، خطوط انتقال برق و منازل مسکونی مردم در شهر ها را تحت تاثیر خود قرارداده و می دهد.