شناخت 8 چالش بحران حاشیه نشینی توسط دانشگاه آزاد اسلامی، کدام انتها نامه ها به حل حاشیه نشینی می پردازند؟ - فیس راز

گروه دانشگاه خبرگزاری خبرنگاران-محدثه حسینی؛ امروزه مسئله حاشیه نشینی در بیشتر شهرها و کلان شهرهای ایران به عنوان بحرانی جدی تبدیل شده است از همین رو دانشگاه آزاد اسلامی که خود را یک دانشگاه حل مسئله می داند، برنامه علمی حاشیه نشینی را یکی از برنامه های علمی نظام پایش آزاد قرار داده است که این برنامه علمی در سال 98 بر عهده دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان رضوی نهاده شد.

در این راستا جهت استفاده بهینه از پتانسیل عظیم دانشجویان تحصیلات تکمیلی، با یاری طرح پایش آزاد به شناسایی چالش های فراروی حاشیه نشینی، تعریف زمینه های پژوهشی کاربردی و درنهایت به تهیه نظام موضوعات در این موضوع، پرداخته شده است.

صفر تا صد طرح پژوهش اثرگذار یکپارچه شبکه ای دانشگاه آزاد اسلامی

در این راستا جلسات و کارگروه های تخصصی به منظور تبیین نحوه احصا و تدوین نظام موضوعات مطابق با برنامه علمی مصوب برگزار گردید. طی جلسات مختلف برگزارشده با حضور رئیس دبیرخانه برنامه های علمی استان و اعضای کمیته علمی با مدیران و مسئولین شهری مرتبط با حوزه حاشیه نشینی (نظیر اعضای شورای اسلامی شهر مشهد، رئیس کمیسیون مناطق کم برخوردار شورای اسلامی شهر مشهد، مدیرعامل سازمان بازآفرینی شهرداری مشهد، معاون سازمان محیط زیست استان خراسان رضوی و نخبگان و اساتید دانشگاهی متخصص در حوزه های مختلف) به شناسایی چالش ها و حوزه های مرتبط با این مسئله اقدام شده و موارد در هشت چالش عمده طبقه بندی شدند.

مسئله حاشیه نشینی مسئله ای چندوجهی و بسیار پیچیده بوده و صرفاً یک مسئله اجتماعی و یا کالبدی-فضایی نیست. براین اساس طبق مطالعات انجام شده در اسناد بالاسری و جلسات متعدد با کارشناسان و متخصص حوزه های مختلف، چالش های پیشرو مسئله حاشیه نشینی در هشت حوزه اصلی به توضیح زیر طبقه بندی شدند.

ساناز سعیدی مفرد در مصاحبه با خبرنگار خبرگزاری خبرنگاران، معتقد است که پیامد رشد صنعتی کشورهای دنیا، بروز مسائل و مسائل اجتماعی، مالی، فضایی فراوانی بود که یکی از آن ها حاشیه نشینی است. مناطق صنعتی فعال به عنوان قطب های جاذب جمعیت، به فراخوانی نیروی کار از نقاط مختلف کشور خویش و یا دیگر کشورهای دنیا پرداخته و مازاد جذب شده این نیروها را در سکونتگاه هایی نامناسب و یا سرپناه هایی سرهم بندی شده در نقاطی بخصوص از شهر گرد هم آورند و در این راستا حاشیه نشینی چهره خویش را آشکار ساخت. بدین ترتیب از پیامدهای صنعتی شدن و شهرنشینی شتابان، می توان به پدیده حاشیه نشینی و سکونت گاه های غیررسمی اشاره کرد. حاشیه نشینی که شاید همزاد شهر و شهرنشینی باشد، در شرایط امروزی ابعاد عظیم تری یافته و یکی از مسائل مهـم کـشورها، به ویژه کشورهای کمتر توسعه یافته محسوب می گردد.

به گفته وی در ایران نیز، حاشیه نشینی به عنوان یک چالش فراگیر و بحرانی جدی در بسیاری از شهرها و کلان شهرها خودنمایی نموده است. در پی جریان سریع شهرنشینی در چندین دهه اخیر و بروز پدیده حاشیه نشینی، مسائل اجتماعی، مالی، فرهنگی، امنیتی و زیست محیطی فراوانی در اغلب شهرها و کلان شهرهای ایران به وجود آمده است. میزان بالایی از جمعیت شهرنشینی در کلان شهرهای کشور تحت تأثیر عواملی نظیر جذابیت های شهری، امکانات و خدمات بیشتر و نهایتاً مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به کلان شهرهاست. اقشار کم درآمد ساکن در مناطق روستایی و شهرهای کوچک و شاغل در فعالیت های تولیدی سنتی به جهت در حاشیه واقع شدن این بخش ها و به منظور رهایی از فقر و بهره گیری از خدمات و امکانات، راهی شهرها می گردند؛ و این سیل مهاجرت به شهرها یکی از زمینه های اصلی بروز پدیده حاشیه نشینی بوده است.

مجری برنامه علمی حاشیه نشینی می گوید طبق تعریف، حاشیه نشینی پدیده ای است که با اسکان غیررسمی و بدون مجوز گروه عظیمی از مردم در مکانی در کنارهٔ شهرها ایجاد می گردد. حاشیه نشینان کسانی هستند که در قلمرو زندگی مالی - اجتماعی شهرها به سرمی برند و همیشه حس می نمایند جزو شهروندان محسوب نمی شوند، این گسست از جامعهٔ شهری همراه با ویژگی های زیست - حاشیه ای هم چون شکل و نوع مسکن، مهارت های شغلی و خصلت روابط اجتماعی آن ها را از شهروندان متمایز می سازد. آن ها از یک سو به دلیل عدم تطبیق با محیط شهری و از سوی دیگر براثر عوامل پس ران شهری از محیط های شهری پس زده می شوند و به تدریج در کانون های به هم پیوسته یا جدا از هم در قسمت هایی از شهر سکنی می گزینند.

سعیدی مفرد در ادامه تصریح می نماید که محل سکونت و نوع مسکن آن ها با محل سکونت متعارف شهری مغایر بوده و مالکیت آن غالباً غصبی است و در اغلب موارد از کمبود شدید سرانه های خدماتی و امکانات و تسهیلات شهری محروم می باشند. همچنین خبرنگارانن ازنظر شرایط فرهنگی و مالی نیز با جمعیت شهری تمایز دارند. بدین ترتیب حاشیه نشینان کسانی هستند که در محدوده مالی شهر زندگی می نمایند و اما جذب نظام مالی- اجتماعی شهر نشده اند.

4084/