شگردهای خرید فرش دستباف که هرکسی نمی داند! - فیس راز

تاریخچه فرش دستباف ایرانی

در جهان انواع فرش ایرانی به عنوان کالایی لوکس شناخته می گردد و هر کسی نمی تواند آن را بخرد. اما همچنان تعداد کسانی که این چنین فرش هایی در خانه شان دارند، بسیار زیاد است. همین این که فرش های دستباف در بعضی منطقه ها ایران، جزئی از سنت زندگی است. و از طرف دیگر زیبایی مسحور نماینده این هنر دست، همه را مجاب به داشتنش می نماید.

اگر پازیریک را در چهارصد سال پیش از میلاد مسیح، نقطه آغاز تاریخ فرش بدانیم این سنت در طی این قرن ها مدام تکامل یافته و بهتر و بهتر شده و اکنون به دست ما رسیده است. عجیب و جالب اینکه در روزگاری که بیشتر سنت های قدیمی فراموش شده یا با خطر فراموشی دست به گریبان است، فرش بافی ایرانی همچنان با پایبندی به سنت ها در جهت خود به جای مانده است.

راهنمای خرید فرش دستباف

یک فرش فروش حرفه ای به خوبی می تواند به شما بگوید که چه نکاتی را برای خرید فرش دستباف باید در نظر بگیرید. اینکه شما دنبال چه طرح و نقشه ای هستید، به سلیقه خودتان و دکوراسیون خانه تان مربوط است. با همه این ها اگر از مرحله انتخاب طرح و نقشه فرش و مکتب بافت آن که کاملا سلیقه ای است بگذریم، اینکه فرش دستبافی که از بازار می خرید، اصیل و مرغوب باشد، چیزی است که احتیاج به دانش و آگاهی دارد.

• انواع بافت فرش دستباف
• تراکم بافت فرش دستباف
• مقدار و ابعاد فرش
• نوع نخ فرش دستباف
• رنگ نخ های فرش دستباف

• انواع ریشه بافی در فرش

• انواع گره های فرش دستباف
• ابعاد گوناگون فرش دستباف
• رنگ های مناسب برای زمینه فرش

انواع بافت فرش دستباف

نکته بعدی نوع بافت فرش است؛ نظیر درشت باف یا ریز بافت بودن و بعلاوه تراکم گره و رج شماری فرش که در کیفیت آن تاثیر دارد. این مسئله کاملاً به نوع طرح و نقشه ای که انتخاب می کنید مرتبط است. نوع بافت به مقدار زیادی متاثر از اقلیم بافت فرش و هم مواد اولیه به کار رفته در فرش است.

مثلا فرش های عشایری که خود عشایر از پشم گوسفندها ی شان نخ می ریسند و فرش می بافند به نسبت فرش دستباف تبریز که نخ آن در کارگاهی شهری و ظریف تر ریسیده شده است، درشت بافت تر هستند. با همه این ها کیفیت و مرغوبیت یک فرش به تراکم گره های آن است. برای این کار فرش باف ها یک معیار تعریف نموده اند.

تراکم بافت فرش

طبق سنتی قدیمی که از فرش بافی تبریز وارد جهانی فرش بافی شده هر هفت سانتی متر یک رج به شمار میرود و این رج پایه تراکم گره ها در فرش است. یعنی با در نظر گرفتن هر هفت سانتی متر در فرش و شمردن گره ها، می توان مقدار مرغوبیت فرش را تشخیص داد.

• فرش ریزبافت: هرچقدر تراکم گره ها در این هفت سانتی متر بیشتر باشد، در نتیجه فرش مرغوب تر است.

• فرش درشت باف: در مقابل هر چقدر فرش درشت باف تر باشد، تعداد گره های کمتری در یک رج دارد.

مقدار و ابعاد فرش دستباف

به همراه داشتن یک متر در هنگام خرید فرش واقعا لازم است. در خرید یک فرش باید حتما به ابعاد آن دقت کنید. چند سانتی متر اختلاف در ابعاد فرش می تواند طبیعی به نظر برسد اما وقتی عدد به مقدار معنا داری فرق دارد، باید بدانید که یک جای بافت این فرش مشکل داشته و از خرید آن صرف نظر کنید.

نوع نخ فرش دستباف

قوزه های پنبه، پیله های ابریشم و گوسفند ها مهم ترین منابع تامین نخ فراوری فرش های دستباف در ایران هستند.

• نخ پشمی: در این میان پشم گوسفند سهم بیشتری از محصولات بافته شده در ایران را به خود اختصاص می دهد.

در منطقه ها عشایری این شیرازه را از جنس پشم بز می بافند و معتقدند این کار باعث می گردد عقرب روی فرش نیاید. در مجموع فرش های پشمی به علت خاصیت گرمازایی شان، ماده اولیه محبوبی برای بافت فرش در ایران هستند. برای بافت فرش یا الیاف پشمی باید یه این نکته دقت داشت که پشم گوسفندهای منطقه ها کوهستانی و مرتفع ایران، مرغوبیت بیشتری نسبت به پشم جلگه ها و دشت های ایران دارد و از آن ها بیشتر برای بافت فرش استفاده می گردد و محبوبیت بیشتری بین فرش باف ها دارد و قیمت بالاتری هم دارد.

• نخ ابریشمی: ابریشم بیشتر کاربرد زینتی دارد و خیلی بعید است کسی فرش ابریشمی را زیر پا بیاندازد.

درباره ابریشم احتیاجی به گفتن نیست. ماده اولیه ای که قیمت فرش شما را چندبرابر می نماید. به ظریف شدن فرش شما یاری می نماید و آن را مرغوب تر می نماید؛ ولی در نقطه مقابل آن را برای زیرانداز به محصولی آسیب پذیر تبدیل می نماید. برای همین بیشتر قابلیت دکوری دارد و به عنوان کالای آنتیک به حساب می آیند. درباره کیفیت رنگ شدن نخ ها هم باید این نکته را بدانید که ساختار الیاف فرش، کیفیت رنگ آن را تعیین می نماید.

• نخ پنبه ای: بعد از آن ها هم پنبه به علت خاصیت کمتر کش سانی اش، گزینه مناسبی برای بافت فرش است.

بافت شیرازه فرش با نخ پشمی یک سنت خلل ناپذیر در فرش بافی ایرانی است. به جز فرش های ابریشمی همه فرش های ایرانی شیرازه ای از جنس پشم دارند. الیاف بر پایه جانوری یعنی پشم و ابریشم شیوه خاصی برای رنگ رزی دارند و الیاف پایه گیاهی شیوه ای دیگر.

رنگ نخ ها در فرش دستباف

جنس رنگ به کاررفته برای رنگرزی الیاف هم به سه دسته رنگ های پایه گیاهی، جانوری و فلزی تقسیم می شوند. در میان این سه دسته کیفیت رنگ های گیاهی بالاتر از بقیه است.

• رنگ گیاهی: رنگ های گیاهی به علت ثبات و شفافیت بالایشان بسیار محبوب هستند و استفاده از آن ها در قیمت فرش تاثیر مستقیمی دارد.
• رنگ جانوری: درباره رنگ جانوری پیش تر شرح دادیم که گونه ای حشره در گذشته به نام (کیرمیز) پایه رنگ قرمز فرش های ایرانی بود که حالا منقرض شده است؛ اما در حال حاضر بیشتر فرش های لاکی ایران از رنگ پایه جانوری تهیه شده اند.
• رنگ فلزی: در انتها هم رنگ های پایه فلزی هستند که اگرچه ممکن است این شائبه را ایجاد نمایند که رنگ های مصنوعی هستند؛ اما مقصود ترکیبات فلزی طبیعی موجود است. مثلا از اکسید آهن برای ساخت رنگ اخرایی استفاده می گردد.

یکی دیگر از مواردی که ممکن است کیفیت فرش دستباف شما را پایین بیاورد، اختلاف رنگ نخ هایی است فرش با آن بافته شده است. گاهی فروشنده ها این مسئله را به پای خواب فرش می گذارند؛ اما باید بدانید که فرش ها در جهت خواب شان تیره تر به نظر می آیند و در خلاف جهت آن روشن تر.

بنابراین اگر با اختلاف رنگ در بافت فرش روبرو شدید، با دست کشیدن و یکدست کردن جهت خواب آن، می توانید بفهمید که فرش ایراد دارد یا خیر. علاوه بر تراکم گره ها، نوع گره های فرش هم در کیفیت آن موثر است. در بخش معرفی گره ها به جزییات انواع گره در فرش می پردازیم.

انواع ریشه بافی در فرش

ریشه فرش یکی از نکات کلیدی بافت فرش است که موجب استحکام و دوام آن می گردد. وقتی کار بافت فرش تمام می گردد، برای جلوگیری از باز شدن تار و پورها و از بین رفتن استحکام فرش، فرش باف اقدام ریشه زنی می نماید. مهم ترین شیوه های ریشه زنی شامل سه دسته زیر است:

• ریشه بافی متصل
• ریشه بافی بطلمه ای
• ریشه بافی مغزی

ریشه متصل ریشه عمده فرش های ایرانی است و فرش های ریزبافت را به صورت بطلمه ای ریشه می زنند. ریشه بافی مغزی دقت و حساسیت بالایی دارد و به همین علت بسیار به ندرت در فرش ها دیده می گردد و اغلب فرش باف ها از اجرای آن فراری هستند. اگرچه این ریشه بافی بر استحکام فرش شما می افزاید.

با هر کیفیتی برای بالابردن استحکام ریشه فرش بهتر است فرش باف، زیر آن را لفافه دوزی کند. در حال حاضر بسیار مرسوم است که یک نوار چرمی زیر فرش و در منطقه ریشه فرش دوخته می گردد تا استحکام ریشه فرش و بعلاوه خود فرش را بالا ببرد.

انواع گره های فرش دستباف

انواع گره ها هم بر کیفیت فرش ها تاثیر گذارند. مهم ترین گره هایی که فرش های ایرانی با آن بافته می شوند گره متقارن و گره نامتقارن است.

• گره متقارن: به گره متقارن، گره ترکی می گویند و فرش هایی که با گره نامتقارن بافته شده اند را فارسی باف می خوانند. همانطور که از اسمشان پیداست، بافت با گره ترکی، از سنت فرش بافی ترکیه و قفقاز به ایران وارد شده و مرکز آن تبریز است.

در حال حاضر در هر جایی که ترک ها مهاجرت نموده اند، اثری از گره ترکی در فرش های آن منطقه نیز دیده می گردد. بعضی معتقدند گره ترکی ساده ترین نوع گره است، اگرچه این نوع گره موجب استحکام بیشتر بافت فرش و دوام آن می گردد.

• گره نامتقارن: در مقابل گره ترکی، گره نامتقارن وجود دارد که به گره فارسی یا سنه معروف است. در گره فارسی خامه را دور یک تار می گردانند و بعد از پشت تار دیگر عبور می دهند، در حالی که در گره ترکی خامه از پشت هر دو تار رد می گردد.

همین اختلاف ساده موجب می گردد گره فارسی کج روی تار بنشیند و گره ترکی صاف. علاوه بر این دو گره معروف، نیم گره، گره جفتی و گره تقلبی هم از انواع دیگر گره های فرش ها هستند که به مقدار این دو مورد پرکاربرد نیستند.

ابعاد گوناگون فرش دستباف

فرش ها بر اساس سایزشان به نام های قالی، قالیچه، زرع و نیم، دو زرعی، زرع و چارک، کناره و خرسک خوانده می شوند.

• قالی: قالی به صورت کلی به هر فرشی که حداقل 6 متر مربع باشد، گفته می گردد. فرشی که اغلب در مقدار 3در 2 و در ابعاد فرش 6 متری بافته می گردد. بنابراین هرچه از ابعاد آغاز گردد و بزرگتر باشد را قالی می نامیم.
• قالیچه: قالیچه چیزی است که حداقل سه متر مربع باشد. اغلب قالیچه ها در ابعاد یک متر و 30سانتمیتر در دو متر بافته می شوند.
• فرش یک ذرع و نیم: یک ذرع ونیم، فرشی در ابعاد یک متر وبیست در یک متروپنجاه است.
• فرش دو ذرعی: دو ذرعی به فرشی در ابعاد یک متر وچهل سانتی متر در دو مترو 10سانتی متر است.
• فرش ذرع وچارک: ذرع وچارک هم فرشی است که در ابعاد 80سانتی متر در یک متر 25سانتی متر بافته می گردد.
• کناره: کناره زیراندازی است که اغلب برای پوشاندن راهروها استفاده می گردد و ابعاد آن یک مترونیم در سه متر است.

به جز این ها خرک، پشتی، پادری، سجاده و خرسک (گبه) هم انواع دیگر فرش دستباف هست که ابعاد بسیار کوچکتر و متفاوتی دارند. انواع تابلو فرش هم به عنوان فرش های دستباف طبقه بندی می شوند که چون زیر پا انداخته نمی شوند، ابعادشان چندان اهمیت ندارد.

برای تماشا آگهی های فرش دستباف در خبرنگاران کلیک کنید

رنگ زمینه مناسب فرش در دکوراسیون

انتخاب رنگ زمینه فرش نسبت مستقیمی با انتخاب طرح و نقشه و مکتب بافت فرش دارد. نگاهی به انواع طرح فرش در ایران نشان می دهد که دست شما برای دیزاین خانه مطلوب تان کاملاً باز است.

• مثلاً اگر شما به دکوراسیون وینتیج (کهنه نما) علاقه دارید فرش دستباف مدرن زمینه لاکی کاشان، یک گزینه مناسب برای شماست.
• اگر در پی ایجاد آرامش در فضا هستید، فرش هایی با زمینه آبی بسیار مناسب است و بد نیست سراغ فرش های کرمانی بروید.
• خانواده های کم جمعیت که کودک ندارند و نگران کثیف شدن زمینه کرم رنگ فرش های شان نیستند، می توانند سراغ فرش های دستباف یزد بروید. فرش هایی که با یک رنگ خنثی، می توانند با هر محیطی سازگار شوند.
• خانه های مینیمالیستی برترین جا برای پهن کردن یک فرش عشایری و روستایی است. فرشی که از خیال و فکر بافنده و بدون نقشه آمده و در دل خودش یک مینیمالیسم پنهان با رنگ هایی چشم نواز و طرح هایی اغلب هندسی دارد.
• فرش های کرم. فرش هایی با رنگ زمینه سورمه ای و یا مشکی، علاوه بر اینکه حس قدرت را القا می نمایند، برای خانواده های پرجمعیتی مناسبند که در پی یک فرش چرک تاب هستند.

کدام فرش را برای چه دکوراسیونی بخریم؟

از روزگاری که مردم فکر می کردند سانتی متر به سانتی متر خانه را باید فرش نمایند، سال هاست که گذشته است. حالا هم کیفیت کف پوش خانه ها بالا رفته و هم سلیقه مینیمالیستی، موجب شده تا خیلی ها کوشش نمایند یک فرش دستباف مدرن را در مرکز توجه و نقطه طلایی خانه قرار دهند، به این ترتیب، رنگی تازه و نوآورانه به چیدمان خانه شان بدهند.

برای همین انتخاب فرش و طرح و نقشه آن اهمیت فراوانی پیدا نموده است. علاوه برآن انتخاب فرشی با ابعاد مناسب بسته به متراژ خانه هم بسیار مهم است. در بخش معرفی ابعاد فرش همه ابعاد آن و اسامی و مقدار ها را آنالیز کردیم؛ اما آنچه برای انتخاب فرش دستباف مدرن متناسب با دکوراسیون، اهمیت دارد به آیتم های متعددی وابسته است.

• برای مثال انتخاب یک فرش ظریف بافت و یا آنتیک برای اتاق کودک یا آشپزخانه چندان مناسب نیست؛
• یا مثلا فرش پذیرایی باید در ابعادی باشد که میز نهارخوری و همه جایگاه هایش در حالتی که کسی روی آن نشسته است، نیز روی فرش قرار بگیرند.
• انتخاب طرح فرش اما کاملاً به نوع مبلمان و دکوراسیون خانه شما بستگی دارد. اگر از مبلمان مدرن استفاده می کنید، حرکت به سمت فرش های بختیاری و عشایری یا فرش های ملایر که در آن از طرح های هندسی استفاده شده است، می تواند گزینه مناسبی باشد.
• مبلمان استیل هم با طرح های پر نقش و نگارشان، اغلب با فرش های شلوغ و گل و مرغی ست می شوند.
• اگر سالن بزرگی دارید، یک فرش دستباف با طرح ماهی یا ترنجی که ترنج و ماهی آن در مرکز توجه قرار بگیرد، می تواند انتخاب مناسبی برای شما باشد.

آنالیز معایب فرش دستباف

اولین و مهم ترین مهارت برای انتخاب فرش دستباف مرغوب، داشتن چشمی آشنا به طرح و نقشه فرش است. وقتی که مدل فرش تان را انتخاب کردید، سعی کنید با جست وجوی اینترنتی مدل های مختلف این طرح و نقشه را ببینید. به این ترتیب با چشمی آشنا می توانید ایرادهای اجرای فرش را دریابید. برای مثال:

• خیلی وقت ها فرش های دستباف، غلط بافی دارند و خیلی وقت های دیگر در طرح های متقارن فرش باف به علت اشتباهات رایج در اجرای آن ناکام مانده؛ ولی این عدم تقارن در طرح و نقشه های فراوان فرش به چشم های ناآشنا نمی آید.
• اگر به پشت فرش ها نگاه کنید از منظم بودن خطوط بافته شده، می توانید به این مسئله پی ببرید که فرش دقیق بافته شده است یا خیر.
• مسئله بعدی این است که همواره نگاهی به پشت فرش ها بیندازید. این طور می توانید فرش نو را از فرش دست دوم تشخیص دهید.

***

آگهی های فرش را در خبرنگاران ببینید

تابلو فرش دستباف چرا و چگونه؟

حالا که صحبت از تاثیر فرش دستباف مدرن و سنتی بر دکوراسیون خانه شد، بد نیست نگاهی به انواع تابلو فرش هم بیاندازیم. اگر شما اهل زدن یک فرش دستباف به خبرنگاران هستید، باید بدانید که انتخاب مدل تابلو فرش با دکوراسیون خانه شما رابطه نزدیکی دارد. دانستنی های شما درباره انواع فرش دستباف مدرن به شما یاری می نماید تا درباره تابلو فرش های گوناگون هم اطلاعات کافی داشته باشید.

فقط با این تفاوت که تابلوفرش های در طرح و نقشه های خاص و نه معمولی فرش های ایرانی بافته می شوند. بعلاوه باید بدانید که این فرش ها به مراتب ظریف تر و مرغوب تر از فرش های دستبافی هستند که به عنوان زیرانداز استفاده می شوند هستند، برای همین روی خبرنگارانها می نشینند. ضمناً بد نیست بدانید که زیباترین تابلو فرش های ایران متعلق به تبریز و کاشان هستند.