جولان قهرمان ها با لباس شخصی در جشنواره فجر - فیس راز

گروه فرهنگ و هنر خبرگزار دانشجو: مجمع نویسندگان و منتقدان سینمای انقلاب طبق رسم چندسال اخیر خود با برگزاری یک نظرسنجی از میان منتقدان و روزنامه نگاران فرهنگی دست به انتخاب آثار برتر جشنواره سی وهشتم فیلم فجر زده است. نظرسنجی جالبی که نتایج آن قابل توجه و تامل است. بر اساس آنچه از این نظرسنجی به دست آمده، فیلم های شنای پروانه، روز صفر، لباس شخصی، خروج، خورشید و پوست به ترتیب 6 اثر برتر مجمع منتقدان و نویسندگان سینمای انقلاب هستند؛ آرای جالب توجهی که حامل پیام های مهمی است.

اولین و بارزترین نکته در ارتباط با 3 فیلم اول انتخاب شده از سوی منتقدان و نویسندگان سینمای انقلاب، فیلم اولی بودن آنهاست؛ اتفاقی بی سابقه که نشان می دهد جشنواره فیلم فجر الزاما جشنواره اسم های بزرگ و چهره های سرشناس نیست؛ انتخابی که اتفاقا نشان دهنده اشتباه هیات انتخاب این دوره از جشنواره فیلم فجر در اولویت دادن به اسم ها به جای آثار بی کیفیت است؛ تصمیمی که یکی از بزرگ ترین خسارات ناشی از آن، بیرون ماندن فیلم لباس شخصی از بخش مسابقه اصلی این رویداد بود که با دیده شدن اثر توسط منتقدان و اهالی رسانه، این تصمیم اشتباه هیات انتخاب فجر 38 بیش از پیش به چشم آمد.

پیام و نشان دیگری که می توان از برآیند نگاه و انتخاب منتقدان و نویسندگان سینمای انقلاب به آن رسید، اهمیت سینمای قصه گو و مبتنی بر داستان است؛ مسیری که اتفاقا در جهت عکس سینمای اجتماعی سال های اخیر سینمای ایران و البته در راستای جریان اصلی سینما در جهان است. هر 6 اثر انتخاب شده به عنوان آثار برتر این جمع، آثاری از سینمای قصه گو هستند. طبیعتا در این سینمای قصه گو، وجود قهرمان امری بدیهی و الزامی است و به همین خاطر هم هست که خروجی نهایی آثار برگزیده منتقدان و نویسندگان سینمای انقلاب از جشنواره امسال، آثاری قهرمان محور است؛ روندی که نشانه های آن را می توان در انتخاب های سال های اخیر این جمع از دوره های پیشین جشنواره فیلم فجر نیز مشاهده کرد. در واقع توجه به سینمای قهرمان محور و قصه گو همواره مورد توجه این جمع بوده و این اتفاقی نیست که صرفا محدود به جشنواره امسال باشد.

توجه ویژه به اصول اساسی طراحی صحنه و لباس برای بالاتر بردن میزان باورپذیری آثار سینمایی دیگر ویژگی مشترکی است که می توان آن را در آثار برگزیده نویسندگان و منتقدان سینمای انقلاب از جشنواره فیلم فجر امسال دید؛ از روز صفر و لباس شخصی و پوست که نیازمند طراحی صحنه و لباس ویژه بودند تا فیلم های اجتماعی مثل شنای پروانه، خورشید و خروج که با توجه به فضای ویژه قصه خود، سعی کردند با طراحی صحنه و لباس دقیق به نزدیک تر شدن فضای ذهنی مخاطبان به فضای کلی اثر کمک کنند؛ فضایی که اتفاقا با فضای فیلم های آپارتمانی مرسوم در سینمای ایران فاصله بسکمک دارد و طبیعتا باورپذیرتر شدن این فضا برای مخاطبان باهوش ایرانی کاری سخت است.

از نکات جالب توجه دیگر در انتخاب های این جمع، توجه ویژه به فیلم سینمایی پوست است؛ اثری از 2 فیلمساز فیلم اولی که بزرگ ترین مزیت آن نسبت به بسکمک از آثار ارائه شده در جشنواره فیلم فجر امسال و در کل آثار نمایش داده شده در سینمای ایران، بومی بودن ژانر این اثر به معنی واقعی کلمه است؛ نکته ای که برادران ارک به عنوان خالقان پوست در نشست خبری این فیلم در جشنواره فیلم فجر نیز به آن اشاره کردند؛ ما به دنبال ساخت ژانر مخصوص خودمان بودیم؛ ژانری که اگر درکنار بومی بودن به صفت قصه گویی و سینمای قصه گو نیز آراسته شود، قطعا با استقبال مخاطبان سینمای ایران روبه رو می شود.

***

[بازگشت به عقب در جشنواره سی و هشتم]

در بخشی از بیانیه مجمع منتقدان و نویسندگان سینمای انقلاب در ارتباط با جشنواره سی وهشتم فجر و ضعف های عجیب و غریب مدیریتی در این دوره از جشنواره آمده است: جشنواره سی وهشتم فجر برخلاف جشنواره سال گذشته که از حیث تعداد آثار استاندارد که به مرزهای جدیدی از تکنیک و پروداکشن در سینمای ایران رسیده بودند و می توانستند نوید آینده ای روشن تر را دهند، یک بازگشت به عقب بود. از این منظر جشنواره سی وهشتم مانند سال های دورتر، با کمتر از انگشتان یک دست فیلم قابل تامل و چندین فیلم ضعیف برگزار گشت تا نشان دهد سال گذشته یک استثنا در سیر طبیعی سینمای ایران بوده است. با این وجود اما مهم ترین نکته ای که در تاریخ از جشنواره سی و هشتم ثبت خواهد شد ناداوری، عدم اعتماد به نفس و حقارت در مدیریت و درنهایت خطی است که سیاست گذاران فجر از این طریق به سینمای ایران می دهند. جشنواره سی و هشتم با بر صدر نشاندن معدود تحریم کننده ها که حتی برای دریافت سیمرغ حاضر به حضور در جشنواره نشدند، ابتدا باعث شد یکی از بی رمق ترین و ضعیف ترین اختتامیه های ادوار فجر رقم بخورد، مراسمی که از جشنواره سال بحرانی 88 هم کم شورتر و خالی تر از چهره ها بود و تبدیل به رکورددار عدم حضور کاندیداها و برگزیده ها در مراسم شد. مهم تر اما اینکه نشانه ای بود برای سینماگران ایرانی که بدانند بی احترامی به سیستم و قانون برای تصمیم گیران فرهنگی کشور یک مزیت است و هرچه بیشتر به قانون احترام بگذارید قدر کمتری خواهید دید. جشنواره فیلم فجر، به عنوان جشنواره ای دولتی که همچنان مهم ترین و موثرترین رویداد در سینمای انقلاب اسلامی است، به تهیه کنندگانی مانند سعید ملکان می گوید اگر یک فیلم تلخ اجتماعی مانند ابد و یک روز بسازند سیمرغ باران می شوند و اگر سراغ مضامین ملی و ژانرهایی بسیار بااهمیت تر بروند دست شان از تمام جوایز اصلی کوتاه خواهد ماند. جشنواره فجر انقلاب به کارگردانان جوانی مانند امیرعباس ربیعی اعلام می کند حتی با وجود ساخت فیلمی که از منظر ساختاری و سینمایی با هر نگاهی جزو چند فیلم برتر جشنواره است اما به دلیل ورود به حوزه موضوعات ملتهب تاریخ انقلاب، راهی به بخش اصلی جشنواره ندارند و اگر می خواهند در فستیوال دیده شوند بهتر است سراغ ساخت فیلم های اجتماعی بی مخاطب بروند. این البته تایید پیش بینی خود فیلم هم هست؛ لباس شخصی های فرهنگی همچنان مشغول کارند. جشنواره فجر به فیلمسازان جوانی مانند نیما جاویدی اعلام می کند اگر با فیلمنامه درخشان سرخ پوست به صورت مستقل در جشنواره باشند جایزه ای نخواهند گرفت اما اگر با متنی به مراتب ضعیف تر اما در رکاب یکی از پدرخوانده ها و رانت داران سینما به جشنواره بیایند براحتی سیمرغ را به خانه خواهند برد و به کارگردانانی مانند محمدحسین مهدویان نشان می دهد کارگردانی درخشانش در ماجرای نیمروزها و ایستاده در غبار براحتی نادیده گرفته خواهد شد و برای بردن سیمرغ لازم است با فیلمی با مضمون درخت گردو در جشنواره حاضر شود. و از همه مهم تر جشنواره فیلم فجر به بازیگرانی مانند جواد عزتی، هادی حجازی فر، شهاب حسینی، امیر جدیدی و... می گوید هر چقدر نجیبانه تر رفتار کنند، هر چقدر از مواضع سیاسی ضدسیستم دوری کنند و هر چقدر دهن کجی کمتری به قوانین بکنند، به همان میزان کمتر به حق شان خواهند رسید. مدیران فرهنگی ما همواره در پی دفع سربه زیرها و جذب کسانی هستند که به آنها توهین می کنند، حتی اگر از هنر کمتری برخوردار باشند. با این وجود اما تاریخ ثابت خواهد کرد که چه فیلم ها و فیلمسازان و چه نقش ها و هنرپیشه هایی در تاریخ ماندگار خواهند شد.